Oficjalny komunikat zawiera uzasadnienie nagrody (tłumaczenie – KJ): „Za udoskonalenie teorii aukcji i wynalezienie nowych form aukcji”
Nagroda (finansowana przez szwedzki bank centralny) wynosi 10 milionów koron szwedzkich (według obecnego kursu to blisko 4,3 miliona złotych).
Artykuł przygotował prof. dr hab. Krzysztof Jajuga
Robert Wilson urodził się w 1937 roku w Genewie, uzyskał tytuł MBA w Harvard University w 1961. Stopień doktora uzyskał w Harvard University w 1963. Ponadto uzyskał tytuły doktora honorowego: Norwegian School of Economics w 1986 i University of Chicago w 1995. Jest emerytowanym profesorem na Stanford University.
Warto dodać, że Robert Wilson był promotorem pracy doktorskiej Paula Milgroma.
Przyznanie Nagrody Nobla w 2020 odzwierciedla tendencje, jakie można zaobserwować w ostatnich latach. Jest to prawidłowość, według której nagroda przyznawana jest za te osiągnięcia teoretyczne, które mają bezpośrednie zastosowanie w praktyce. Takim zastosowaniem charakteryzują się osiągnięcia naukowe dotyczące aukcji.
Podstawowe rodzaje aukcji prowadzą do:
- uzyskania najwyższej ceny (np. towaru) od podmiotu uczestniczącego w aukcji;
- zapłacenia najniższej ceny (np. usługi) podmiotowi uczestniczącemu w aukcji.
Jak wskazują informacje pochodzące z komitetu noblowskiego, najstarszy działający dom aukcyjny to Stockholms Auktionsverk, który powstał w 1674.
Obecnie wiele osób uczestniczy w aukcjach sprzedaży towarów poprzez platformy internetowe, dzięki czemu znacznie zwiększyła się liczba możliwych przedmiotów aukcji. To zbieg okoliczności, że w dniu ogłoszenia nagrody, na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie zadebiutowała spółka Allegro.eu. Można by długo wymieniać te towary (bądź inne obiekty), które są przedmiotami aukcji. Oprócz „zwykłych” towarów bądź przedmiotów, w najbardziej znanych aukcjach przedmiotami są: dzieła sztuki, obligacje skarbowe, energia elektryczna, gaz, certyfikaty emisji, pasma częstotliwości.
Podstawowe zagadnienia praktyczne występujące w aukcjach, którymi to zagadnieniami zajmowali się w swoich badaniach nobliści, to:
- jak zachowują się uczestnicy aukcji w różnych rodzajach aukcji;
- jak powinny być zorganizowane aukcje, aby przynosić korzyści społeczne.
Są trzy kluczowe czynniki, które determinują wyniki aukcji. Po pierwsze, jest to przedmiot aukcji. Po drugie, jest to forma aukcji. Po trzecie, jest to niepewność, wynikająca z różnych informacji posiadanych przez uczestników aukcji. Tegoroczni nobliści zajmowali się tymi wszystkimi zagadnieniami.
Nie jest odkrywcze stwierdzenie, że jednym z głównych obszarów teoretycznych, z których korzysta teoria aukcji, jest teoria gier. Nota bene, już co najmniej dwie nagrody Nobla były przyznane za osiągnięcia w zakresie teorii gier – w tym dla urodzonego we Wrocławiu, Reinharda Seltena, doktora honorowego naszej uczelni, który otrzymał tę nagrodę w 1994 roku, wraz z Johnem Nashem i Johnem Harsanyi. Koncepcja równowagi Nasha była zresztą wykorzystana w pracach obu tegorocznych noblistów. Dodać też należy, że laureat ekonomicznej nagrody Nobla z 1996, William Vickrey, również zajmował się aukcjami.
- aukcja angielska: licytacja po coraz wyższych cenach, zwycięża uczestnik oferujący najwyższą cenę;
-
aukcja holenderska: licytacja po coraz niższych cenach, do momentu akceptacji przez jednego z uczestników kolejnej ceny.2) aukcje zamknięte, w których oferty każdego uczestnika nie są znane innym uczestnikom (dawniej oferty były dostarczane w zamkniętych kopertach):
- aukcja pierwszej ceny, w której zwycięża podmiot oferujący najwyższą cenę i ta cena jest płacona za przedmiot aukcji;
-
aukcja drugiej ceny, w której zwycięża podmiot oferujący najwyższą cenę, ale płacona jest druga w kolejności najwyższa cena.
Niepewność występująca w aukcji wynika w dużym stopniu z informacji posiadanych przez uczestników aukcji. Badania naukowe nad aukcjami pozwoliły na wyróżnienie dwóch rodzajów informacji. Pierwszy rodzaj to informacja prywatna, którą posiada każdy uczestnik, ale nie znają jej pozostali uczestnicy. Jest to wycena przedmiotu aukcji dokonana przez jej uczestnika. Drugi rodzaj to informacja wspólna, którą powinni posiadać wszyscy uczestnicy aukcji. Jest to informacja o cechach przedmiotu aukcji.Istotne osiągnięcia noblistów dotyczą redukcji niepewności związanej z informacjami posiadanymi przez uczestników aukcji oraz oceną wartości przedmiotu aukcji przez jej uczestników. Nowe formy aukcji pozwalają na redukcję niepewności wynikającej z tych typów informacji i w konsekwencji np. uniknięcia tzw. przekleństwa zwycięzcy, które oznacza, że zwycięzca aukcji oferujący najwyższą cenę, przepłaca.
- Incentive Auction (zaproponowana m.in. przez Milgroma), głównie w odniesieniu do pasm częstotliwości radiowych; składa się z dwóch powiązanych aukcji; w pierwszej następuje uwolnienie praw do użytkowania częstotliwości, w drugiej uwolnione prawa są sprzedawane.
7 grudnia 2020 obaj laureaci wygłosili tradycyjne wykłady noblowskie, tym razem nie ze Sztokholmu, lecz online.
Paul Milgrom
wygłosił wykład pt. „Ewolucja teorii aukcji: twierdzenia i zastosowania” („Auction Theory Evolving: Theorems and Applications”). W wykładzie przedstawił swoje najważniejsze osiągnięcia, w każdym z
nich wskazując współautorów. Dużo uwagi poświęcił symultanicznej aukcji wielokrotnej (SMRA). Co jest szczególnie interesujące, to fakt, że ten rodzaj aukcji powstał na zapotrzebowanie praktyki (a
więc wyzwanie praktyki spowodowało powstanie teorii). Inna ciekawostka z tym związana, o której Paul Milgrom wspomniał, to pomysł wykorzystania w SMRA pewnych rozwiązań, które noblista zauważył w
aukcjach przeprowadzanych na cele dobroczynne.
Co ciekawe, w wykładzie Paul Milgrom przedstawił też grupę swoich młodych doktorantów, co jest raczej rzadko spotykane w wykładach noblowskich.
Robert Wilson wygłosił wykład pt. „Strategiczna analiza rynków aukcji” („Strategic Analysis of Auction Markets”). Wykład obejmował dwa zagadnienia. Pierwsze z nich to umiejscowienie teorii aukcji w kontekście rozwoju nauk ekonomicznych, z szczególnym uwzględnieniem teorii gier oraz teorii projektowania mechanizmów rynkowych. W tej części były odwołania do prac wielu (naliczyłem kilkunastu) noblistów z nauk ekonomicznych. Drugie zagadnienie omówione przez noblistę to przybliżenie idei aukcji rynku energii elektrycznej jako jednej z najbardziej złożonych aukcji.
