Jesienią 2020 roku, pomimo trwającej epidemii, uruchamiamy na naszej uczelni nowe
kierunki studiów podyplomowych. Jednym z nich jest „Dietoprofilaktyka i
dietoterapia chorób osób starszych”, kierunek prowadzony we współpracy z Polskim Towarzystwem Żywienia Klinicznego.
Wielu z nas ma pod opieką starszą osobę… Wszyscy jesteśmy świadomi, jak ważne jest, aby senior dobrze się odżywiał. Tylko co ma jeść, aby pożywienie mu nie szkodziło? Jakie produkty wchodzą
w interakcję z lekami czy suplementami diety?
Dziś́ (2019 r.) dziewięć milionów osób w Polsce ma więcej niż sześćdziesiąt lat. Według prognoz do 2050 roku liczba ta ma wzrosnąć do blisko czternastu milionów – ogłoszono na
posiedzeniu Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w listopadzie 2019 roku [1].
Ilu Polaków w niedalekiej przyszłości będzie zaangażowanych w opiekę nad seniorami? Czy zatem zakres wiedzy z programu studiów „Dietoprofilaktyka i dietoterapia chorób osób starszych” nie powinien
być obowiązkowy dla wszystkich?
Do kogo adresowany jest nowy kierunek studiów podyplomowych UEWr „Dietoprofilaktyka i dietoterapia chorób osób starszych”? Jaki jest ich program? Jakie konkretne umiejętności zdobędzie ich
uczestnik?
Rozmawiamy z kierowniczką kierunku studiów, profesor Zuzanną Goluch z Katedry Technologii Żywności i Żywienia UEWr.
O studiach
W Polsce średnia długość życia wynosi 75,8 lat (dla kobiet 80 lat, natomiast dla mężczyzn 71,5 lat). GUS (Główny Urząd Statystyczny) alarmuje, że od roku
2008 do 2030 liczba osób w wieku 60-74 lata wzrośnie aż o 40%, liczba osób w wieku 75-84 lata o 66%, natomiast liczba osób w wieku 85 lat i więcej wzrośnie aż o 90%. Rozpoczyna się etap podwójnego
starzenia się ludności – to znaczy wzrost populacji osób w wieku podeszłym.
Jest pani inicjatorką i autorką jednego z najnowszych programów studiów podyplomowych w ofercie UEW „Dietoprofilaktyka i dietoterapia chorób osób starszych”. Skąd
taki pomysł? Czy to efekt wydarzeń, którymi żyje od kilku miesięcy cały świat – epidemii COVID 19 i troski o najbardziej narażonych na nią seniorów?
Z pewnością temat studiów może się wydawać odpowiedzią na konsekwencje epidemii — większą troskę o seniorów. Tak naprawdę jednak ten program krystalizował się od wielu lat. W 2005 roku
rozpoczęłam współpracę z Polskim Towarzystwem Gerontologicznym (Oddział w Szczecinie) przy organizacji akcji prozdrowotnych kierowanych do szczecińskich seniorów – przeprowadzałam wówczas ocenę
stanu odżywienia seniorów i udzielałam im porad żywieniowych.
To podsunęło mi pomysł na temat pracy magisterskiej dla mgr inż. Ewy Fabiańczyk. „Wpływ przejścia na emeryturę na sposób żywienia i styl życia mieszkańców województwa lubuskiego” – taki problem
badawczy postawiłyśmy. Praca mojej magistrantki zdobyła nie tylko wyróżnienie na macierzystej uczelni (Akademia Rolnicza w Szczecinie, 2008 rok), ale zajęła również drugie miejsce w konkursie
na najlepszą pracę magisterską i doktorską Polskiego Towarzystwa Gerontologicznego w Warszawie z zakresu gerontologii (2009 rok). Wyniki badań wpływu przejścia na emeryturę na sposoby żywienia
i styl życia zostały opublikowane w Rocznikach Państwowego Zakładu Higieny w 2010 roku. Właśnie od tego czasu jestem aktywnie związana z tematyką żywienia osób starszych.
„Wpływ przejścia na emeryturę na sposób żywienia i styl życia” – to skrót tematu tej pracy. Czy po przejściu na emeryturę faktycznie zmieniamy swoje żywieniowe nawyki?
Wydaje się, że emeryt powinien mieć więcej czasu na regularne spożycie posiłków, ich staranne przygotowanie i dbanie o swoje racjonalne żywienie. Owszem, okazało się, że przez pierwsze trzy
miesiące emerytury senior cieszy się z nowej jakości życia. Po pół roku zaczyna mu jednak doskwierać brak kontaktu z ludźmi. Część z tych osób wraca wtedy do pracy, część angażuje się w opiekę
nad wnukami. Dla pozostałych jednak podstawowym problemem jest często brak relacji międzyludzkich…
Seniorzy to grupa w pewien sposób wykluczona z życia.
Tak. Tym bardziej, jeśli są to osoby chore. To poczucie wykluczenia wpływa na ich kondycję psychiczną, a ta jest nierozerwalnie związana ze sposobem żywienia. Dodatkowo, ze względu na
pogorszenie statusu materialnego emerytów, ich dieta nie jest zbilansowana ani pod względem wartości energetycznej, ani odżywczej. Posiłki są monotonne. To wszystko często prowadzi do
niedoborów albo nadmiarów niektórych składników pokarmowych w jadłospisie seniorów, co z kolei niesie ze sobą konsekwencje zdrowotne. Dlatego tak zasadna jest systemowa prozdrowotna edukacja
żywieniowa.
Tematyką sposobów odżywiania osób starszych zajmuje się Pani zatem już od ponad piętnastu lat, od 2005 roku.
Tak. Bardzo aktywną działalność w tej dziedzinie rozpoczęłam w 2011 roku, gdy zostałam oficjalnym członkiem szczecińskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Gerontologicznego (PTG). Wspólnie z
PTG angażowałam się w tworzenie i realizacje różnych programów dotyczących odżywiania się seniorów. Najpierw działałam w Szczecinie i w województwie zachodniopomorskim, mieszkałam tam bowiem
do 2017 roku, a później we Wrocławiu, gdzie się przeprowadziłam. Jako adiunkt Zakładu Fizjologii Żywienia Człowieka Wydziału Nauk o Żywności i Rybactwa w Zachodniopomorskim Uniwersytecie
Technologicznym w Szczecinie brałam udział w wielu działaniach adresowanych do osób starszych. Wraz z moją kierowniczką, prof. dr hab. Mariolą Friedrich, pisałam i realizowałam programy dla
seniorów współfinansowane przez Wydział Zdrowia i Polityki Społecznej Urzędu Miasta Szczecin.
Sylwetka i doświadczenie kierowniczki studiów, prof. Zuzanny Goluch
Od wielu lat edukuje Pani studentów Uniwersytetów Trzeciego Wieku.
Owszem. Prowadziłam wykłady i warsztaty żywieniowe dla Uniwersytetów Trzeciego Wieku z całego województwa zachodniopomorskiego (2004-2017). W ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa
Wyższego pt. „Wsparcie Uniwersytetów Trzeciego Wieku” realizowałam również warsztaty żywieniowe na temat „Dieta seniora” (2017) w ZUT w Szczecinie. Natomiast od 2017 roku edukuję studentów UTW
przy UEWr oraz przy Papieskim Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Wrocławskiego. Ponadto od 2013 roku prowadzę cykliczne wykłady dla słuchaczy UTW w The Polish University Abroad in London, w
Wielkiej Brytanii (PUNO). Jestem tam profesorem wizytującym i kierownikiem, prowadzę studia podyplomowe „Psychodietetyka”, a od października także „Coaching dietetyczny”. Jestem również czynnym
wykładowcą w UTW naszej uczelni [2].
Operujemy pojęciem „osoba starsza”. Czasami „osoba dojrzała”. Kim właściwie jest senior?
Pojęcie „starość” można tłumaczyć wielowymiarowo, a starzenie się jest procesem inaczej postrzeganym przez lekarza, psychologa, socjologa, filozofa i ekonomistę. Biorąc pod uwagę „wiek
biologiczny”, który uwzględnia stan fizjologiczny, za osobę starszą uznaje się kobietę w wieku sześćdziesięciu lat i mężczyznę w wieku sześćdziesięciu pięciu lat. Natomiast uwzględniając
wiek kalendarzowy, dla określenia osób starszych stosuje się granicę sześćdziesięciu lub sześćdziesięciu pięciu lat.
 |
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO – World Health Organization) przyjmuje, że starość rozpoczyna się od sześćdziesiątego roku życia.
Osoby starsze (wg WHO):
– wiek przedstarczy – 45-59 lat
– wczesna starość (III wiek) – 60-74 lata
– późna starość (IV wiek) – 75-89 lat
– długowieczność – powyżej 90 lat
|
Kadra dydaktyczna studiów
Zajęcia na studiach podyplomowych „Dietoprofilaktyka i dietoterapia chorób osób starszych” będą prowadzić specjaliści z zakresu medycyny, farmacji, diagnostyki laboratoryjnej,
technologii żywności i żywienia m.in. z SGGW, Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. J. Gromkowskiego we Wrocławiu, Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu i w Poznaniu oraz Centrum
Rehabilitacji w Szczecinie. Uczestnicy będą czerpać wiedzę od doświadczonych pracowników Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, członków Polskiego Towarzystwa Żywienia Klinicznego,
Polskiego Towarzystwa Nauk Żywieniowych, Polskiego Towarzystwa Technologów Żywności, Polskiego Towarzystwa Gerontologicznego, a także pracowników naukowych innych polskich uczelni zajmujących
się zagadnieniami poruszanymi w ramach studiów.
Trenerzy tego programu studiów podyplomowych pochodzą z różnych środowisk naukowych. Jestem niezwykle dumna, że tak chętnie wzięli udział w budowie programu tych studiów.
Studia dotyczące dieprofilaktyki i dietoterapii potraktowane w szerszej perspektywie pozwalają na podjęcie różnych działań związanych z opieką nad osobami starszymi. Dotyczy to zarówno
zapobiegania rozwoju wielu schorzeń u seniorów, jak i obniżania kosztów opieki nad nimi – leczenia czy nawet hospitalizacji. Takie czynniki mogą wpłynąć na jakość i długość życia Polaków.
Według WHO zdrowie jest stanem pełnego/całkowitego dobrego samopoczucia/dobrostanu (ang. wellbeing) fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko
jej brakiem – obiektywnie istniejącej – choroby (ang. disease) czy niepełnosprawności (ang. infirmity).
Nie powinien więc dziwić taki kierunek prowadzony na uczelni ekonomicznej. Wynika z tego, że pracujemy nie tylko nad dobrostanem starszych Polaków, ale i aspektami ekonomicznymi takiego
stanu?
Od trzech lat prowadzę na Uniwersytecie Ekonomicznym we Wrocławiu także inny kierunek studiów podyplomowych „Suplementy diety i żywność wzbogacana”, który realizowany jest we współpracy z
Wojewódzką Stacją Sanitarno-Epidemiologiczną we Wrocławiu. Obecnie trwa nabór na trzecią edycję tych studiów.
Zdobyta na nich wiedza i umiejętności są przydatne do pracy w zakładach i instytucjach zajmujących się kontrolą jakości żywności, w tym suplementów diety i żywności wzbogacanej. Wykorzystuje
się je w przedsiębiorstwach produkujących suplementy diety i żywność wzbogacaną oraz w pracy dietetyków i specjalistów do spraw żywienia człowieka.
To bardzo konkretne połączenie tematyki żywienia człowieka i dietetyki z ekonomią.
Kadra dydaktyczna Studiów Podyplomowych „Dietoprofilaktyka i dietoterapia chorób osób starszych”
• Kierownik studiów – dr hab. inż. Zuzanna Goluch, prof. UEW, Katedra Technologii Żywności i Żywienia, UE we Wrocławiu
• dr n. med. Anna Zmarzły, członek zarządu Polskiego Towarzystwa Żywienia Klinicznego, Kierownik Poradni Żywienia Klinicznego Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. J.
Gromkowskiego, we Wrocławiu
• prof. dr hab. inż. Joanna Wyka, Katedra Żywienia Człowieka, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
• dr hab. inż. Julita Reguła, prof. UPP, Instytut Żywienia Człowieka i Dietetyki, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu.
• dr hab. inż. lek med. Dariusz Włodarek, prof. SGGW, Katedra Dietetyki, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, w Warszawie
• dr n. farm. Magdalena Hurkacz, Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej, Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu
• dr n. farm. Aldona Wierzbicka-Rucińska, Zakład Biochemii, Radioimmunologii i Medycyny Doświadczalnej, Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka” w Warszawie
• płk. dr n.med. Maciej Kentel, Wyższa Szkoła Fizjoterapii, Klinika eMKa Med Centrum medyczne we Wrocławiu
• dr inż. Anna Sobczak-Czynsz, Fizjoline Centrum Rehabilitacji i Treningu Personalnego w Szczecinie
• dr inż. Joanna Fugiel, Dom Pomocy Społecznej in. Dr E. Wojtyły w Szczecinie
• dr inż. Mirosława Teleszko, Katedra Technologii Żywności i Żywienia, UE we Wrocławiu
• dr inż. Gabriela Haraf, Katedra Technologii Żywności i Żywienia, UE we Wrocławiu
• dr inż. Monika Wereńska, Katedra Technologii Żywności i Żywienia, UE we Wrocławiu
Kierownictwo i opieka naukowa
dr hab. inż. Zuzanna Goluch, prof. UEW
Katedra Technologii Żywności i Żywienia
tel. 71 36 80 254
e-mail: zuzanna.goluch@ue.wroc.pl
Katedra Technologii Żywności i Żywienia
tel. 71 36 80 254
e-mail: zuzanna.goluch@ue.wroc.pl
Sylwetka i doświadczenie kierowniczki studiów, prof. Zuzanny Goluch
Dla kogo są te studia?
Do kogo adresowane są studia „Dietoprofilaktyka i dietoterapia chorób osób starszych”?
W programie studiów znajdują się bloki tematyczne poświęcone zaburzeniu odżywiania u osób starszych, interakcji żywności z lekami/suplementami diety czy też ziołolecznictwu (fitoterapii).
Warto mieć świadomość, że zwłaszcza u seniorów sposób żywienia wpływa zarówno na ich stan fizyczny, jak i psychiczny. Często osoby te mają kilka współistniejących chorób i zażywają wiele
leków (polipragmazja). Jednocześnie jest to grupa, u której fizjologiczne zmiany zachodzące w organizmie z wiekiem przyczyniają się do gorszej jakości życia. Zaburzenia apetytu, problemy z
gryzieniem, pogorszenie funkcji wydzielniczej i trawiennej przewodu pokarmowego, osłabienie czynności wątroby i nerek i do tego interakcje leków z żywnością – to tylko nieliczne aspekty
problemów żywieniowych seniorów. Niezwykle często popełniają błędy w stosowaniu leków czy suplementów ziołowych. Picie naparów i łykanie tabletek może być w skrajnych przypadkach nie tylko
niepotrzebne, ale wręcz szkodliwe dla ich zdrowia.
„Dieta w depresji” i „Dieta w chorobach onkologicznych” – to tylko dwa tematy z bogatej oferty studiów. Program idealnie wpisuje się w krajowe i regionalne założenia polityki
dotyczącej seniorów, w którym mowa o tym, jak niezwykle ważne jest diagnozowanie ich potrzeb i problemów. Dotyczy to także problemów żywieniowych.
Wiedza i umiejętności zdobyte podczas zajęć mogą pomóc słuchaczom w przygotowywaniu i wdrażaniu programów profilaktycznych poprawiających jakość życia seniorów np. w DPS-ach, uzdrowiskach,
sanatoriach, klubach seniora. Inaczej mówiąc: absolwenci naszych studiów będą potrafili budować programy profilaktyczne.
Studia podyplomowe „Dietoprofilaktyka i dietoterapia chorób osób starszych” wpisują się w potrzebę poprawy jakości życia seniorów (również poprzez
edukację zdrowotną) jako głównego celu Programu Senioralnego na 2019 rok miasta Wrocław, Gminnego programu wspierania osób w podeszłym wieku, niepełnosprawnych oraz niesamodzielnych na lata
2019-2023 oraz Założeń Polityki Społeczno-Gospodarczej Wrocławia zadania nr 92, 96 i 98.
Profilaktyka to także edukacja.
Prowadzę edukację żywieniową już od ponad piętnastu lat. Jestem autorką programu studiów i zależy mi nie tylko na tym, by przeszkolić dietetyków, ale także by uświadomić im ogromną rolę
edukacji prozdrowotnej seniorów. Kształcenie w tym kierunku osób starszych przełoży się na poprawę jakości zdrowotnej ich życia. Chcemy pokazać osobie starszej, jakie korzyści przyniesie
zmiana w jej sposobie żywienia. Dotyczy to zarówno profilaktyki, jak i terapii. To wpływa na poprawę różnych paramentów w ustroju (np. profilu węglowodanowo-lipidowego krwi, gospodarki
kwasowo-zasadowej i elektrolitowej). Tym samym możliwe jest zmniejszenie dawek leków, a to znów obniża koszty diagnostyki i leczenia. Oczywiście zmiany w żywieniu osób starszych należy
wprowadzać stopniowo, nie nagle i nie na siłę, uwzględniając nawet „smaki i zapachy z dzieciństwa”.
Młodsi Polacy też ostatnio coraz bardziej dbają o swoje odżywianie…
Zdrowe i młodsze osoby patrzą na sposób odżywiania głównie przez pryzmat wyglądu i samopoczucia. Starsze przez pryzmat życia. One chcą żyć. I to są osoby, które najchętniej stosują zalecenia
żywieniowe. Rozumieją, że mogą zwolnić procesy chorobowe, dobrać żywienie w taki sposób, aby współgrało ze stosowaną farmakoterapią. Oczywiście edukacja jest ważna, ale z każdym pacjentem
trzeba pracować indywidualnie. Należy uwzględnić wiek seniora, płeć, chorobę główną, choroby współistniejące, stosowane leki/suplementy diety oraz częstotliwość i intensywność aktywności
fizycznej.
W programie studiów czytamy: „Studia skierowane są do absolwentów szkół wyższych”. Czy to zatem program adresowany tylko do osób zajmujących się profesjonalnie opieką i żywieniem osób
starszych, m.in. pracowników domów opieki społecznej, pielęgniarek? Czy może w nich uczestniczyć osoba mająca pod opieką osoby starsze, nieznająca tak dobrze tematyki
zdrowotnej?
Zapraszamy na studia wszystkie osoby, których drogi zawodowe i prywatne są związane z opieką nad osobami starszymi. Tematyka nie wymaga dogłębnego wykształcenia medycznego czy pedagogicznego.
Jedynym wymogiem jest posiadanie dyplomu ukończenia studiów dowolnego kierunku. Mogą to być już studia na poziomie licencjatu lub inżyniera.
Jestem filologiem. Mam pod opieką dwoje ponad siedemdziesięcioletnich rodziców. Odnajdę się na tych studiach?
Z pewnością. Studia są także kierowane do edukatorów i nauczycieli w technikach o kierunku: Technik żywienia i usług gastronomicznych, Technik technologii żywności, Technik technologii
żywności ze specjalnością dietetyka.
Czego konkretnie nauczę się w trakcie studiów?
Dowie się pani, jak ocenić stan odżywienia pacjenta chodzącego (samodzielnego), ale i tego poruszającego się na wózku inwalidzkim, czy też pacjenta leżącego. Każdy z nich ma zupełnie inne
potrzeby żywieniowe. Będzie umiała pani zaplanować sposób żywienia zarówno pacjenta indywidualnego, jak i żywionego w placówkach żywienia zbiorowego oraz żywionego klinicznie (dojelitowo i
pozajelitowo), uwzględniając przy tym wielochorobowość, wielolekowość, aktywność fizyczną, spożywane suplementy diety i żywność wzbogacaną. Nauczy się pani, jak edukować seniorów, jakie
proponować im produkty, jak odczytywać i interpretować zawarte na opakowaniach informacje dotyczące aspektów żywieniowych i zdrowotnych. Nauczy się pani, jaką fitoterapię można zastosować u
seniorów, jakie wprowadzić suplementy diety i żywność wzbogacaną, jak zalecać im aktywność fizyczną, która leży u podstaw piramidy zdrowia.
W ramach ostatniego bloku słuchacze będą analizowali i układali jadłospisy osób starszych, uwzględniające ich choroby.
Tak, najpierw na przykładzie prawdziwych danych (analiza przypadku) będziemy oceniać sposób żywienia osoby starszej, a następnie korygować go pod katem profilaktyki lub już dietoterapii.
Zaplanujemy również żywienie dla placówki żywienia zbiorowego (jadłospisy dekadowe), uwzględniając sezon.
Czy taki program studiów realizują jakieś inne polskie uczelnie?
Nie, w naszym kraju to jedyny taki kierunek studiów. Owszem, jest realizowany przedmiot Dietetyka geriatryczna na kierunku dietetyk w uczelniach medycznych. Również w nieco wąskim zakresie
porusza się tę tematykę na przedmiotach związanych z żywieniem człowieka, dietetyką, dietoterapią, a nawet na gerontologii na studiach pedagogicznych. Jednak to tylko część treści tych
przedmiotów, bo omawia się też inne stany fizjologiczne. Nam zależy na szerszym omówieniu okresu starzenia i jego szczególnych potrzeb żywieniowych.
Zajęcia ruszają na początku listopada 2020. Co, jeśli jednak zostaną zaostrzone warunki nauki w związku z COVID 19?
Jesteśmy na to przygotowani. W przypadku utrzymującej się sytuacji epidemicznej w kraju zajęcia będą prowadzone w trybie zdalnym w czasie rzeczywistym w programie MS Teams.
Studia trwają dwa semestry. W 23 blokach będzie realizowanych 160 godzin nauki. To bogaty program.
Żałuję, że studia trwają tylko dwa semestry. Tematyka jest bardzo szeroka, ale myślę, że uczestnicy wykorzystają ten czas maksymalnie.
INFORMACJE PRAKTYCZNE O STUDIACH
Czas trwania: studia roczne, 10 zjazdów (sobota—niedziela), stacjonarne
Terminy
Termin zakończenia rekrutacji: 2020-10-31
Termin uruchomienia studiów: 2020-11-07
Koszt
4500 zł, płatność w systemie ratalnym
Kontakt i zapisy
Osoba do kontaktu: mgr Agnieszka Manowska,
tel. 71 36 80 452,
e-mail: agnieszka.manowska@ue.wroc.pl
Dodatkowe informacje
• Studia realizowane są we współpracy z Polskim Towarzystwem Żywienia Klinicznego.
• Absolwent otrzymuje świadectwo ukończeniu studiów podyplomowych prestiżowej Uczelni.
• Istnieje możliwość ubiegania się o zniżkę w opłacie za studia:
- dla klientów instytucjonalnych, w przypadku gdy liczba osób z jednej organizacji, uczestniczących w danej edycji jest większa niż trzy,
- dla stałych klientów, tj. osób, które w ciągu co najwyżej dwóch lat przed rozpoczęciem studiów podyplomowych ukończyły studia lub szkolenia organizowane przez Uniwersytet Ekonomiczny we
Wrocławiu,
- dla pracowników instytucji współpracujących z Uniwersytetem Ekonomicznym we Wrocławiu.
SERDECZNIE ZAPRASZAMY!
Przypisy:
2. Projekt „Trzecia Misja Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu dla UTW” o numerze POWR.03.01.00-00-T240/18 (Priorytet III.
Szkolnictwo wyższe dla gospodarki i rozwoju. 3.1. Kompetencje w szkolnictwie wyższym) współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Wiedza, Edukacja, Rozwój.
