9 października 2017 r. ogłoszono przyznanie kolejnej nagrody pamięci Nobla z nauk ekonomicznych (już czterdziestej dziewiątej). Otrzymał ją Richard Thaler (University of Chicago).
Oficjalny komunikat zawiera uzasadnienie nagrody (tłumaczenie – Krzysztof Jajuga): „za jego wkład w ekonomię behawioralną”.
Dalsze uzasadnienie nagrody stwierdza (tłumaczenie – KJ): „Wkład polegający na zbudowaniu mostu pomiędzy ekonomiczną i psychologiczną analizą podejmowania indywidualnych decyzji. Wyniki jego badań empirycznych i dociekania teoretyczne były kluczowe dla powstania i rozwoju obszaru ekonomii behawioralnej”.
Oficjalny komunikat zawiera uzasadnienie nagrody (tłumaczenie – Krzysztof Jajuga): „za jego wkład w ekonomię behawioralną”.
Dalsze uzasadnienie nagrody stwierdza (tłumaczenie – KJ): „Wkład polegający na zbudowaniu mostu pomiędzy ekonomiczną i psychologiczną analizą podejmowania indywidualnych decyzji. Wyniki jego badań empirycznych i dociekania teoretyczne były kluczowe dla powstania i rozwoju obszaru ekonomii behawioralnej”.
Richard H. Thaler
Richard Thaler urodził się w 1945 w East Orange w stanie New Jersey. Studiował w Case Western Reserve University w Cleveland, otrzymując tytuł licencjata (Bachelor) w 1967. Następnie studiował w University of Rochester otrzymując tytuł magistra (Master) w 1970, a stopień doktora w 1974. Następnie był wykładowcą w University of Rochester, wizytującym profesorem m.in. w MIT, Uniwersytecie Stanforda oraz University of British Columbia w Vancouver. Od 1995 jest profesorem na Uniwersytecie w Chicago. W 2015 pełnił funkcję prezesa American Economic Association.
Po raz kolejny nagrodę otrzymał profesor z Uniwersytetu w Chicago. Można powiedzieć, że University of Chicago jest kuźnią noblistów z nauk ekonomicznych, gdyż profesor Richard Thaler jest już trzynastym noblistą (z nauk ekonomicznych) reprezentującym ten uniwersytet. Daleko w tyle są Princeton University (6 profesorów), Harvard University (6 profesorów) i MIT (5 profesorów).
Charakterystyczne jest to, że nagrodę za osiągnięcia z zakresu ekonomii behawioralnej otrzymał profesor Uniwersytetu w Chicago, który to ośrodek jest przecież znany z kreowania zasad racjonalnego uczestnika działalności gospodarczej, nieulegającego skłonnościom behawioralnym.
Nie jest to pierwsza nagroda za osiągnięcia z obszaru ekonomii behawioralnej. Poprzednio, nagrodę za osiągnięcia w tym obszarze otrzymał w 2002 Daniel Kahneman. Można też uznać, że przynajmniej „częściowo” przedstawicielem nurtu behawioralnego jest Robert Shiller, który otrzymał nagrodę w 2013, jak również Herbert Simon (nagrodzony w 1978 roku).
W uzasadnieniu nagrody Komitet Noblowski zwrócił uwagę na trzy podstawowe zagadnienia z obszaru ekonomii behawioralnej, którymi zajmował się Richard Thaler. Są to: po pierwsze, ograniczona racjonalność, wynikająca po części z ograniczonych możliwości poznawczych człowieka; po drugie, brak samokontroli, co powoduje, iż bieżące pokusy (konsumpcyjne) zmniejszają możliwość zrealizowania celu długoterminowego; po trzecie, występowanie tzw. preferencji społecznych powodujących, iż działania często nie prowadzą do realizowania własnego interesu.
Tuż po ogłoszeniu werdyktu przedstawiciele Komitetu Noblowskiego połączyli się telefonicznie z Richardem Thalerem. Pytany o najważniejszy wpływ jego badań, Thaler odpowiedział, iż jest to pokazanie, iż podmioty gospodarcze (economic agents) są po prostu ludźmi, mającymi różne skłonności.
Pierwszy ważny artykuł Thalera, w którym powiązał kwestie ekonomiczne i psychologiczne, to „Towards a Positive Theory of Consumer Choice”, który ukazał się w 1980 r. w Journal of Economic Behavior and Organization.
Wymienione trzy zagadnienia z obszaru ekonomii behawioralnej, a właściwie właściwości cechujące człowieka, tzn. ograniczona racjonalność, brak samokontroli i preferencje społeczne, są to w istocie trzy ważne cechy, mające wpływ na zachowania człowieka w świecie rzeczywistym. Zdaniem Thalera, te trzy cechy, powodują, że ludzie nie są tzw. ekonkami (econs), działającymi dokładnie według zasad, o których mówi klasyczna ekonomia, lecz „normalnymi” ludźmi.
Pojęcie ograniczonej racjonalności zostało wprowadzone przez innego noblistę – Herberta Simona. Richard Thaler wyjaśnia to poprzez zjawisko tzw. umysłowego księgowania (mental accounting). Uważa, że człowiek tworzy w swoim umyśle oddzielne rachunki, na których umieszcza kwoty pieniężne odpowiadające różnym rodzajom działalności, decyzje zaś (np. dotyczące wydatków) podejmowane są z punktu widzenia poszczególnych rachunków, a nie z punktu widzenia całego portfela aktywów.
Thaler uważa, że z umysłowym księgowaniem wiąże się określanie przez ludzi tzw. punktów odniesienia (referencyjnych) przy podejmowaniu decyzji, np. cen kupionych ostatnio towarów. Ludzie wprowadzają punkt odniesienia przy zakupach na przecenach, gdyż wtedy automatycznie odnoszą cenę po przecenie do ceny przed przeceną.
Innym pojęciem wykorzystywanym przez Thalera w swoich badaniach, a zwłaszcza w interpretacjach wyników tych badan, jest tzw. efekt posiadania (endowment effect). Efekt ten wynika z faktu, iż ludzie chcą więcej otrzymać ze sprzedaży danego towaru niż zapłaciliby za jego zakup. Nie wynika to z chęci uzyskania dochodu z transakcji, lecz z faktu, iż ludzie cenią bardziej te produkty, które posiadają w porównaniu z tymi, których nie posiadają. Eksperymenty Thalera (i współautorów) wskazały, że tzw. chęć zaakceptowania obecnej sytuacji (willingness to accept) jest zdecydowanie wyższa niż chęć zapłacenia za zmianę tej sytuacji (willingness to pay). Czasem tłumaczy się to awersją do straty (pojęcie zdefiniowane przez Daniela Kahnemana i Amosa Tversky’ego), czyli tym, że ludzie mocniej odczuwają negatywny efekt poniesionej straty niż pozytywny efekt uzyskanego dochodu. Thaler był pierwszym ekonomistą, który zastosował słynną teorię perspektywy Kahnemana i Tversky’ego w zagadnieniach ekonomicznych.
Brak samokontroli to kolejna cecha zachowania ludzkiego, które to zachowanie nie jest zgodne z teoriami ekonomii klasycznej. Oznacza to, iż krótkoterminowe pokusy konsumpcyjne często dominują nad realizacją celów długoterminowych. W 1981 Thaler i Shefrin opublikowali artykuł „An Economic Theory of Self-control” w czasopiśmie Journal of Political Economy. Wprowadzili tam koncepcję zwaną: planista-wykonawca (planner-doer), według której człowiek ma dwa różne oblicza wpływające na jego aktywność. Człowiek-planista kieruje się długoterminowymi korzyściami (w cyklu życia), człowiek-wykonawca zaś podejmuje działania zwiększające korzyści krótkoterminowe. W życiu codziennym takie sytuacje zdarzają się często, np. pokusa zapalenia papierosa w sytuacji, gdy realizuje się plan „rzucenia” palenia. W późniejszych badaniach powyżej opisana koncepcja została powiązana z strukturą i działaniem ludzkiego mózgu, co stanowi dziś przedmiot wspólnych badań ekonomistów i neurofizjologów.
Jedna z prób wyjaśnienia zjawiska braku samokontroli, wiąże się z faktem dyskontowania wartości pieniężnych. Thaler i Shefrin dowiedli, że wiele osób charakteryzuje tzw. hiperboliczne dyskontowanie, czyli dyskontowanie wartości pieniężnych bardziej (wyższa stopa dyskontowa), jeśli dotyczą bliskich okresów, a mniej, jeśli dotyczą dalszych okresów (niższa stopa dyskontowa). Podobnie, przy dyskontowaniu strat jest wyższa stopa dyskontowa w porównaniu z dyskontowaniem zysków.
Brak samokontroli oznacza, że ludzie nie mając wystarczającej siły woli oraz nie mając wystarczających zdolności poznawczych, mogą działać przeciwko własnemu interesowi. W celu złagodzenia tego problemu Thaler (wraz ze współautorami) wprowadził model tzw. wolnościowego paternalizmu (libertarian paternalism). Polega on na wprowadzeniu łagodnych elementów wpływu na człowieka, które skierują go w stronę decyzji zgodnych z własnym interesem. Model ten został opisany w sposób przystępny w książce „Nudge. Nudge: Improving Decisions about Health, Wealth, and Happiness”, która ukazała się również po polsku pod tytułem „Impuls”.
Jednym z elementów modelu wolnościowego paternalizmu jest tzw. opcja domyślna (default option). Jest ona stosowana, gdy człowiek ma możliwość wyboru spośród – na przykład – dwóch opcji, przy czym jedna z nich realizuje długoterminowe korzyści, druga zaś przynosi korzyści w krótkim okresie. Wtedy państwo wprowadza dla każdego konieczność wyboru opcji długoterminowej – jest to właśnie opcja domyślna. Jednak każdy ma możliwość deklaracji zmiany opcji, co wiąże się z pewnym wysiłkiem, np. konieczność zgłoszenia tej deklaracji, rezygnacja z krótkoterminowego bonusu – zachęty – w opcji długoterminowej. Nietrudno zauważyć, że takie rozwiązanie jest proponowane w tworzonym obecnie w polskim systemie emerytalnym programie PPK (Pracownicze Plany Kapitałowe), w którym opcja domyślna to uczestnictwo w tym programie, ale jest możliwość rezygnacji z tego programu.
Trzecie zagadnienie, które rozważał w swoich badaniach Richard Thaler, to preferencje społeczne. W potocznym ujęciu oznacza to, iż w swoich decyzjach ekonomicznych ludzie biorą pod uwagę nie tylko kryterium dochodu, ale również kryterium uczciwości czy sprawiedliwości społecznej. Jeśli na przykład producent gwałtownie podnosi ceny, w odpowiedzi na wzrost popytu wynikający z zajścia nieprzewidywanego zdarzenia (np. wzrostu cen wody pitnej w sklepach wynikającego z zapowiedzi zbliżającego się kataklizmu), działanie to oceniane jest negatywnie przez lokalne społeczeństwo. Thaler (wraz ze współautorami) przeprowadził wiele eksperymentów wskazujących, że przy podejmowaniu decyzji ludzie kierują się zasadą uczciwości, a niekoniecznie zasadą maksymalizacji własnych korzyści. Do dziś w eksperymentach stosowane są dwie gry: gra dyktatora i gra ultimatum, które wprowadził do eksperymentów Thaler. Można powiedzieć, że to Richard Thaler zainicjował w badaniach ekonomicznych analizę zagadnienia uczciwości.
Oprócz wyżej wymienionych badań Richard Thaler przeprowadził sporo badań nad rynkami finansowymi. Dotyczyły one przede wszystkim tego, czy kształtowanie się cen na rynkach akcji potwierdza racjonalność inwestorów. Najbardziej znane to wyjaśnienie zagadki premii akcji (equity premium puzzle), czyli faktu, iż premia za ryzyko inwestycji w akcje jest w praktyce wyższa, niż wynika to z modeli teoretycznych – Thaler wyjaśnił to na gruncie awersji do straty.
Jako ciekawostkę warto podać, iż Richard Thaler zagrał w znanym filmie „Big short”, w którym wyjaśniał pewne mechanizmy, występujące w okresie poprzedzającym bezpośrednio kryzys finansowy w Stanach Zjednoczonych w 2007-2008.
Miałem okazję kilkakrotnie słuchać wystąpień Profesora Thalera na konferencjach, ostatnio kilka miesięcy temu. Przedstawiając historię i przyszłość ekonomii behawioralnej, Richard Thaler ze swadą dowiódł, że ekonomia była od początku behawioralna, podając dowody na behawioryzm poglądów Smitha i Keynesa.
Richard Thaler ma duże zdolności dydaktyczne, co oznacza, że potrafi o trudnych naukowych kwestiach mówić w sposób zrozumiały. Świadczą o tym napisane przez niego książki dla szerszego kręgu odbiorców. Oprócz wspomnianej książki „Nudge” jest to wydana w roku 2015 książka: „Misbehaving: The Making of Behavioral Economics”.
8 grudnia 2017 roku Richard Thaler wygłosił w Sztokholmie wykład noblowski. Noblista w bardzo prosty sposób, na przykładach z życia codziennego, takich jak konsumpcja wina czy uczestnictwo w koncercie, pokazał jak działają omówione powyżej cechy, odróżniające ludzi od „ekonków” (czyli homo oeconomicus, zdaniem Thalera „ekonek” jest to rzadko spotykana osoba). Istotna część wystąpienia poświęcona była działaniu impulsu (nudge) – na przykładzie szwedzkiego systemu emerytalnego. Sądzę, że wyniki tego typu badań powinny być obowiązkową lekturą dla projektantów polskiego systemu emerytalnego.
Richard Thaler w swoich badania wniósł wkład w teorię wyjaśniającą zachowania ludzi, jak również wkład poprzez formułowanie wniosków dla kreujących rozwiązania w gospodarce (policy makers).
wykorzystano zdjęcie ze strony https://www.chicagobooth.edu/faculty/directory/t/richard-h-thaler
W 1968 roku szwedzki bank centralny (Sveriges Riksbank) podjął decyzję o ustanowieniu nagrody Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych. Oficjalna nazwa nagrody brzmi: Nagroda Banku Szwecji w dziedzinie nauk ekonomicznych pamięci Alfreda Nobla – The Bank of Sweden Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel.
Artykuły prof. dr. hab. Krzysztofa Jajugi o laureatach ekonomicznych Noblistów w roku:
2016
2015 (czasopismo Portal nr 3/4(23)/2015, str. 38)
2014 (czasopismo Portal nr 3/4(20)/2014, str. 10)
2013 (czasopismo Portal nr 3/4(17)/2013, str. 41)
2012 (czasopismo Portal nr 4(14)/2012, str. 43)
2011 (czasopismo Portal nr 4 (11)/2011, str. 88)
2010 (czasopismo Portal nr 4 (8)/2010, str. 103)
2009 (czasopismo Portal nr 4 (5)/2009, str. 69)
2008 (czasopismo Portal nr 2/2008, str. 77)
Richard Thaler urodził się w 1945 w East Orange w stanie New Jersey. Studiował w Case Western Reserve University w Cleveland, otrzymując tytuł licencjata (Bachelor) w 1967. Następnie studiował w University of Rochester otrzymując tytuł magistra (Master) w 1970, a stopień doktora w 1974. Następnie był wykładowcą w University of Rochester, wizytującym profesorem m.in. w MIT, Uniwersytecie Stanforda oraz University of British Columbia w Vancouver. Od 1995 jest profesorem na Uniwersytecie w Chicago. W 2015 pełnił funkcję prezesa American Economic Association.
Po raz kolejny nagrodę otrzymał profesor z Uniwersytetu w Chicago. Można powiedzieć, że University of Chicago jest kuźnią noblistów z nauk ekonomicznych, gdyż profesor Richard Thaler jest już trzynastym noblistą (z nauk ekonomicznych) reprezentującym ten uniwersytet. Daleko w tyle są Princeton University (6 profesorów), Harvard University (6 profesorów) i MIT (5 profesorów).
Charakterystyczne jest to, że nagrodę za osiągnięcia z zakresu ekonomii behawioralnej otrzymał profesor Uniwersytetu w Chicago, który to ośrodek jest przecież znany z kreowania zasad racjonalnego uczestnika działalności gospodarczej, nieulegającego skłonnościom behawioralnym.
Nie jest to pierwsza nagroda za osiągnięcia z obszaru ekonomii behawioralnej. Poprzednio, nagrodę za osiągnięcia w tym obszarze otrzymał w 2002 Daniel Kahneman. Można też uznać, że przynajmniej „częściowo” przedstawicielem nurtu behawioralnego jest Robert Shiller, który otrzymał nagrodę w 2013, jak również Herbert Simon (nagrodzony w 1978 roku).
W uzasadnieniu nagrody Komitet Noblowski zwrócił uwagę na trzy podstawowe zagadnienia z obszaru ekonomii behawioralnej, którymi zajmował się Richard Thaler. Są to: po pierwsze, ograniczona racjonalność, wynikająca po części z ograniczonych możliwości poznawczych człowieka; po drugie, brak samokontroli, co powoduje, iż bieżące pokusy (konsumpcyjne) zmniejszają możliwość zrealizowania celu długoterminowego; po trzecie, występowanie tzw. preferencji społecznych powodujących, iż działania często nie prowadzą do realizowania własnego interesu.
Tuż po ogłoszeniu werdyktu przedstawiciele Komitetu Noblowskiego połączyli się telefonicznie z Richardem Thalerem. Pytany o najważniejszy wpływ jego badań, Thaler odpowiedział, iż jest to pokazanie, iż podmioty gospodarcze (economic agents) są po prostu ludźmi, mającymi różne skłonności.
Pierwszy ważny artykuł Thalera, w którym powiązał kwestie ekonomiczne i psychologiczne, to „Towards a Positive Theory of Consumer Choice”, który ukazał się w 1980 r. w Journal of Economic Behavior and Organization.
Wymienione trzy zagadnienia z obszaru ekonomii behawioralnej, a właściwie właściwości cechujące człowieka, tzn. ograniczona racjonalność, brak samokontroli i preferencje społeczne, są to w istocie trzy ważne cechy, mające wpływ na zachowania człowieka w świecie rzeczywistym. Zdaniem Thalera, te trzy cechy, powodują, że ludzie nie są tzw. ekonkami (econs), działającymi dokładnie według zasad, o których mówi klasyczna ekonomia, lecz „normalnymi” ludźmi.
Pojęcie ograniczonej racjonalności zostało wprowadzone przez innego noblistę – Herberta Simona. Richard Thaler wyjaśnia to poprzez zjawisko tzw. umysłowego księgowania (mental accounting). Uważa, że człowiek tworzy w swoim umyśle oddzielne rachunki, na których umieszcza kwoty pieniężne odpowiadające różnym rodzajom działalności, decyzje zaś (np. dotyczące wydatków) podejmowane są z punktu widzenia poszczególnych rachunków, a nie z punktu widzenia całego portfela aktywów.
Thaler uważa, że z umysłowym księgowaniem wiąże się określanie przez ludzi tzw. punktów odniesienia (referencyjnych) przy podejmowaniu decyzji, np. cen kupionych ostatnio towarów. Ludzie wprowadzają punkt odniesienia przy zakupach na przecenach, gdyż wtedy automatycznie odnoszą cenę po przecenie do ceny przed przeceną.
Innym pojęciem wykorzystywanym przez Thalera w swoich badaniach, a zwłaszcza w interpretacjach wyników tych badan, jest tzw. efekt posiadania (endowment effect). Efekt ten wynika z faktu, iż ludzie chcą więcej otrzymać ze sprzedaży danego towaru niż zapłaciliby za jego zakup. Nie wynika to z chęci uzyskania dochodu z transakcji, lecz z faktu, iż ludzie cenią bardziej te produkty, które posiadają w porównaniu z tymi, których nie posiadają. Eksperymenty Thalera (i współautorów) wskazały, że tzw. chęć zaakceptowania obecnej sytuacji (willingness to accept) jest zdecydowanie wyższa niż chęć zapłacenia za zmianę tej sytuacji (willingness to pay). Czasem tłumaczy się to awersją do straty (pojęcie zdefiniowane przez Daniela Kahnemana i Amosa Tversky’ego), czyli tym, że ludzie mocniej odczuwają negatywny efekt poniesionej straty niż pozytywny efekt uzyskanego dochodu. Thaler był pierwszym ekonomistą, który zastosował słynną teorię perspektywy Kahnemana i Tversky’ego w zagadnieniach ekonomicznych.
Brak samokontroli to kolejna cecha zachowania ludzkiego, które to zachowanie nie jest zgodne z teoriami ekonomii klasycznej. Oznacza to, iż krótkoterminowe pokusy konsumpcyjne często dominują nad realizacją celów długoterminowych. W 1981 Thaler i Shefrin opublikowali artykuł „An Economic Theory of Self-control” w czasopiśmie Journal of Political Economy. Wprowadzili tam koncepcję zwaną: planista-wykonawca (planner-doer), według której człowiek ma dwa różne oblicza wpływające na jego aktywność. Człowiek-planista kieruje się długoterminowymi korzyściami (w cyklu życia), człowiek-wykonawca zaś podejmuje działania zwiększające korzyści krótkoterminowe. W życiu codziennym takie sytuacje zdarzają się często, np. pokusa zapalenia papierosa w sytuacji, gdy realizuje się plan „rzucenia” palenia. W późniejszych badaniach powyżej opisana koncepcja została powiązana z strukturą i działaniem ludzkiego mózgu, co stanowi dziś przedmiot wspólnych badań ekonomistów i neurofizjologów.
Jedna z prób wyjaśnienia zjawiska braku samokontroli, wiąże się z faktem dyskontowania wartości pieniężnych. Thaler i Shefrin dowiedli, że wiele osób charakteryzuje tzw. hiperboliczne dyskontowanie, czyli dyskontowanie wartości pieniężnych bardziej (wyższa stopa dyskontowa), jeśli dotyczą bliskich okresów, a mniej, jeśli dotyczą dalszych okresów (niższa stopa dyskontowa). Podobnie, przy dyskontowaniu strat jest wyższa stopa dyskontowa w porównaniu z dyskontowaniem zysków.
Brak samokontroli oznacza, że ludzie nie mając wystarczającej siły woli oraz nie mając wystarczających zdolności poznawczych, mogą działać przeciwko własnemu interesowi. W celu złagodzenia tego problemu Thaler (wraz ze współautorami) wprowadził model tzw. wolnościowego paternalizmu (libertarian paternalism). Polega on na wprowadzeniu łagodnych elementów wpływu na człowieka, które skierują go w stronę decyzji zgodnych z własnym interesem. Model ten został opisany w sposób przystępny w książce „Nudge. Nudge: Improving Decisions about Health, Wealth, and Happiness”, która ukazała się również po polsku pod tytułem „Impuls”.
Jednym z elementów modelu wolnościowego paternalizmu jest tzw. opcja domyślna (default option). Jest ona stosowana, gdy człowiek ma możliwość wyboru spośród – na przykład – dwóch opcji, przy czym jedna z nich realizuje długoterminowe korzyści, druga zaś przynosi korzyści w krótkim okresie. Wtedy państwo wprowadza dla każdego konieczność wyboru opcji długoterminowej – jest to właśnie opcja domyślna. Jednak każdy ma możliwość deklaracji zmiany opcji, co wiąże się z pewnym wysiłkiem, np. konieczność zgłoszenia tej deklaracji, rezygnacja z krótkoterminowego bonusu – zachęty – w opcji długoterminowej. Nietrudno zauważyć, że takie rozwiązanie jest proponowane w tworzonym obecnie w polskim systemie emerytalnym programie PPK (Pracownicze Plany Kapitałowe), w którym opcja domyślna to uczestnictwo w tym programie, ale jest możliwość rezygnacji z tego programu.
Trzecie zagadnienie, które rozważał w swoich badaniach Richard Thaler, to preferencje społeczne. W potocznym ujęciu oznacza to, iż w swoich decyzjach ekonomicznych ludzie biorą pod uwagę nie tylko kryterium dochodu, ale również kryterium uczciwości czy sprawiedliwości społecznej. Jeśli na przykład producent gwałtownie podnosi ceny, w odpowiedzi na wzrost popytu wynikający z zajścia nieprzewidywanego zdarzenia (np. wzrostu cen wody pitnej w sklepach wynikającego z zapowiedzi zbliżającego się kataklizmu), działanie to oceniane jest negatywnie przez lokalne społeczeństwo. Thaler (wraz ze współautorami) przeprowadził wiele eksperymentów wskazujących, że przy podejmowaniu decyzji ludzie kierują się zasadą uczciwości, a niekoniecznie zasadą maksymalizacji własnych korzyści. Do dziś w eksperymentach stosowane są dwie gry: gra dyktatora i gra ultimatum, które wprowadził do eksperymentów Thaler. Można powiedzieć, że to Richard Thaler zainicjował w badaniach ekonomicznych analizę zagadnienia uczciwości.
Oprócz wyżej wymienionych badań Richard Thaler przeprowadził sporo badań nad rynkami finansowymi. Dotyczyły one przede wszystkim tego, czy kształtowanie się cen na rynkach akcji potwierdza racjonalność inwestorów. Najbardziej znane to wyjaśnienie zagadki premii akcji (equity premium puzzle), czyli faktu, iż premia za ryzyko inwestycji w akcje jest w praktyce wyższa, niż wynika to z modeli teoretycznych – Thaler wyjaśnił to na gruncie awersji do straty.
Jako ciekawostkę warto podać, iż Richard Thaler zagrał w znanym filmie „Big short”, w którym wyjaśniał pewne mechanizmy, występujące w okresie poprzedzającym bezpośrednio kryzys finansowy w Stanach Zjednoczonych w 2007-2008.
Miałem okazję kilkakrotnie słuchać wystąpień Profesora Thalera na konferencjach, ostatnio kilka miesięcy temu. Przedstawiając historię i przyszłość ekonomii behawioralnej, Richard Thaler ze swadą dowiódł, że ekonomia była od początku behawioralna, podając dowody na behawioryzm poglądów Smitha i Keynesa.
Richard Thaler ma duże zdolności dydaktyczne, co oznacza, że potrafi o trudnych naukowych kwestiach mówić w sposób zrozumiały. Świadczą o tym napisane przez niego książki dla szerszego kręgu odbiorców. Oprócz wspomnianej książki „Nudge” jest to wydana w roku 2015 książka: „Misbehaving: The Making of Behavioral Economics”.
8 grudnia 2017 roku Richard Thaler wygłosił w Sztokholmie wykład noblowski. Noblista w bardzo prosty sposób, na przykładach z życia codziennego, takich jak konsumpcja wina czy uczestnictwo w koncercie, pokazał jak działają omówione powyżej cechy, odróżniające ludzi od „ekonków” (czyli homo oeconomicus, zdaniem Thalera „ekonek” jest to rzadko spotykana osoba). Istotna część wystąpienia poświęcona była działaniu impulsu (nudge) – na przykładzie szwedzkiego systemu emerytalnego. Sądzę, że wyniki tego typu badań powinny być obowiązkową lekturą dla projektantów polskiego systemu emerytalnego.
Richard Thaler w swoich badania wniósł wkład w teorię wyjaśniającą zachowania ludzi, jak również wkład poprzez formułowanie wniosków dla kreujących rozwiązania w gospodarce (policy makers).
wykorzystano zdjęcie ze strony https://www.chicagobooth.edu/faculty/directory/t/richard-h-thaler
***
W 1968 roku szwedzki bank centralny (Sveriges Riksbank) podjął decyzję o ustanowieniu nagrody Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych. Oficjalna nazwa nagrody brzmi: Nagroda Banku Szwecji w dziedzinie nauk ekonomicznych pamięci Alfreda Nobla – The Bank of Sweden Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel.
Artykuły prof. dr. hab. Krzysztofa Jajugi o laureatach ekonomicznych Noblistów w roku:
2016
2015 (czasopismo Portal nr 3/4(23)/2015, str. 38)
2014 (czasopismo Portal nr 3/4(20)/2014, str. 10)
2013 (czasopismo Portal nr 3/4(17)/2013, str. 41)
2012 (czasopismo Portal nr 4(14)/2012, str. 43)
2011 (czasopismo Portal nr 4 (11)/2011, str. 88)
2010 (czasopismo Portal nr 4 (8)/2010, str. 103)
2009 (czasopismo Portal nr 4 (5)/2009, str. 69)
2008 (czasopismo Portal nr 2/2008, str. 77)
