Komitet Nauk o Finansach PAN powstał z inicjatywy pracowników naukowych zainteresowanych rozwijaniem dziedziny finansów, przy wsparciu osób z praktyki, zawodowo zajmujących się finansami i
bankowością. W krajach zachodnich finanse stanowiły wśród nauk ekonomicznych wyraźnie wyodrębnioną dyscyplinę naukową, w której istotne znaczenie miało podejście ilościowe. Komitet Nauk o Finansach
utworzony w 2007 r. był odpowiedzią na potrzeby środowiska akademickiego. Po 10 latach istnienia zasadność wyodrębnienia z nauk ekonomicznych dyscypliny finanse potwierdzają liczne prace naukowe i
awansowe.
Poniżej wywiad z prof. Małgorzatą Zaleską, obecnie przewodniczącą Komitetu Nauk o Finansach PAN.
9 marca odbyło się uroczyste posiedzenie Komitetu Nauk o Finansach PAN, okazją m.in. był jubileusz 10 lat istnienia Komitetu. Jakie były czynniki, powody podjęcia inicjatywy utworzenia
nowego Komitetu w strukturach PAN?
Ojcem założycielem Komitetu Nauk o Finansach PAN jest prof. Andrzej Gospodarowicz, obecnie honorowy przewodniczący Komitetu. Kilkanaście lat temu profesor wraz z grupą innych naukowców, dostrzegając siłę i bardzo dynamiczny rozwój jednostek naukowych zajmujących się finansami, uznali, że finanse zasłużyły na wyodrębnienie w dziedzinie ekonomii.
Jakie osiągnięcia uważa pani za największy sukces funkcjonowania KNoF PAN?
Wymienię trzy, w moim przekonaniu, najważniejsze, choć oczywiście nie jedyne. Po pierwsze, wyodrębnienie dyscypliny finanse w ramach nauk ekonomicznych nie byłoby możliwe bez inicjatywy i starań Komitetu. To dzięki niemu są dzisiaj nadawane stopnie naukowe doktora i doktora habilitowanego w dyscyplinie finanse. Po drugie, Komitet wydaje własne, uznane Czasopismo „Finanse” – docenione, ponieważ w ramach kolejnej ewaluacji liczba przypisanych mu punktów przez Ministerstwo wzrosła z 4 do 12. Po trzecie, staramy się promować i nagradzać najlepszych pracowników nauki, w tym młodych, czego wymiernym dowodem jest nagroda Prezesa PAN za wybitne osiągnięcia naukowe w zakresie finansów.
Jakie działania są planowane w najbliższej przyszłość?
Chcemy kontynuować nasze dotychczasowe działania, w tym wydawanie książek rekomendowanych przez Komitet Nauk o Finansach. Najnowszą inicjatywą jest wydanie serii poradników dla Polaków. Ich celem jest ochrona klientów instytucji finansowych poprzez przedstawienie w rzetelny i najprostszy sposób jak bezpiecznie korzystać z dostępnych usług. Dotychczas ukazał się pierwszy poradnik Bankowość bez tajemnic, a wkrótce wydane zostaną kolejne, odnoszące się do rynku kapitałowego, ubezpieczeń i naszych emerytur. Ponadto, w coraz większym stopniu, staramy się prezentować nasze merytoryczne stanowiska na forum międzynarodowym, opiniując dokumenty regulujące nowy ład finansowy Unii Europejskiej oraz podejmować coraz bliższą współpracę z praktyką gospodarczą. W ostatnim roku zacieśniliśmy kooperację m.in. z Narodowym Bankiem Polskim, Giełdą Papierów Wartościowych w Warszawie oraz Polską Izbą Ubezpieczeń.
Na zdjęciu: prof. Andrzej Gospodarowicz – inicjator utworzenia KNoF, dwukrotny przewodniczący Komitetu, prof. Małgorzata Zaleska – obecnie pełniąca funkcję przewodniczącego KNoF i Zdzisław Sokal – prezes Zarządu Bankowego Funduszu Gwarancyjnego (autor zdjęć Emil Ślązak)
W jakim kierunku będzie podążał rozwój nauk ekonomicznych, zwłaszcza w dyscyplinie finanse?
Uważam, że będą dominowały dwa trendy, tzn. dążenie do zapewnienia szeroko rozumianego bezpieczeństwa i coraz większe zastosowanie nowych technologii na rynkach finansowych. Najważniejsze jest przy tym to, abyśmy patrząc w przyszłość, wyciągali wnioski z przeszłości. Niestety rządy i społeczeństwa zbyt szybko zapominają lekcje płynące z kryzysów. Obecnie dostrzegam ryzyko m.in. w niedoszacowaniu ryzyka rządowych papierów wartościowych w bilansach instytucji finansowych i w zbyt małej wartości długoterminowych oszczędności Polaków. Musimy zacząć oszczędzać m.in. na swoje przyszłe emerytury i mieć poczucie bezpieczeństwa finansowego (np. na tzw. czarną godzinę).
Jak ocenia pani poziom wiedzy finansowej w Polsce na przykładzie studentów uczelni ekonomicznych?
Poziom wiedzy finansowej Polaków jest coraz lepszy, ale wciąż niewystarczający. Dopóki Polacy będą wierzyli, że są inwestycje finansowe pozbawione ryzyka, dopóty będą afery finansowe i ludzkie dramaty.
Wiedza finansowa studentów uczelni ekonomicznych jest natomiast wyższa niż przeciętnego Polaka. Bardzo mnie cieszy, że coraz częściej studenci są zainteresowani zrozumieniem mechanizmów i zależności rządzących w gospodarce i na rynkach finansowych. To dobrze, bo studentom powinniśmy dać fundamenty wiedzy oraz nauczyć ich myśleć, kojarzyć fakty i zdarzenia. Nikt nie jest dzisiaj w stanie nauczyć finansów i bankowości „raz na zawsze”, ponieważ ogromnie dużo zmienia się na rynkach finansowych.
Jakie inicjatywy edukacyjne należałoby podejmować w celu poprawienia świadomości finansowej Polaków?
Należy stworzyć szeroką, długoterminową koalicję na rzecz edukacji finansowej. Na jej czele powinny stanąć m.in. Narodowy Bank Polski i Komisja Nadzoru Finansowego. Edukowanie finansowe Polaków jest jedną z misji tych instytucji, z której się wywiązują. Chodzi jednak o to, żeby połączyć siły i koordynować projekty edukacyjne realizowane przez różne instytucje, także inne niż wyżej wymienione.
Ponadto nauka finansów, w sposób łatwy, atrakcyjny i praktyczny powinna być obecna w szkołach od najmłodszych lat. Z praktycznym przejawem finansów każdy z nas ma do czynienia każdego dnia. Obecna reforma edukacji jest świetnym momentem, żeby w ramach zmian minimów programowych wprowadzić przedmiot finanse albo uwzględnić jego istotne elementy w programie przedsiębiorczości.
Czy doświadczenie obserwacji funkcjonowania giełdy w Polsce od „środka” było dla pani ważne? Jakie pani nasuwają się refleksje?
Było to bezcenne doświadczenie i duża satysfakcja z tego, co udało się osiągnąć, zarówno w sensie misyjnym (m.in. wpisanie się w Strategię na rzecz odpowiedzialnego rozwoju i w program Mieszkanie Plus, przejęcie administrowania stawkami WIBOR i WIBID, wynegocjowanie porozumienia budowy polskiej agencji ratingowej), jak i biznesowym (w 2016 r. udało się wypracować najwyższy zysk operacyjny i drugi w historii funkcjonowania Grupy Kapitałowej GPW zysk netto).
GPW to jedno z niewielu miejsc, gdzie pozyskiwany jest realny kapitał, gdzie są nowe emisje. W 2016 r. GPW zajęła zaszczytne trzecie miejsce w Europie pod względem liczby debiutów. W kolejnych latach ich liczba powinna być jeszcze większa, co będzie efektem pracy w poprzednim roku, w tym zainicjowania przez nas w marcu 2016 r. prac nad projektem REIT (wprowadzenia spółek inwestujących na rynku nieruchomości na giełdę).
Na GPW wciąż można zatem pozyskiwać kapitał i inwestować, osiągając atrakcyjne stopy zwrotu. Wspomnę chociażby, że gdy byłam prezesem GPW kurs akcji spółki GPW wzrósł o ponad 40 proc. Taka stopa zwrotu musi zrobić wrażenie, zwłaszcza w środowisku niskich stóp procentowych. Wspomnę także, że opracowaliśmy wraz z partnerami jeden z niewielu na świecie przewodników po IPO Droga po kapitał, w którym pokazujemy krok po kroku jak zadebiutować na giełdzie. A bycie na giełdzie daje wiele korzyści, m.in. ułatwia pozyskanie kolejnego, tańszego finansowania, zapewnia codzienną wycenę spółki, zwiększa jej rozpoznawalność oraz porządkuje sposób zarządzania przedsiębiorstwem.
Jestem głęboko przekonana, że świat finansów jest fascynujący i warto interesować się też giełdą i rynkiem kapitałowym.
Ojcem założycielem Komitetu Nauk o Finansach PAN jest prof. Andrzej Gospodarowicz, obecnie honorowy przewodniczący Komitetu. Kilkanaście lat temu profesor wraz z grupą innych naukowców, dostrzegając siłę i bardzo dynamiczny rozwój jednostek naukowych zajmujących się finansami, uznali, że finanse zasłużyły na wyodrębnienie w dziedzinie ekonomii.
Jakie osiągnięcia uważa pani za największy sukces funkcjonowania KNoF PAN?
Wymienię trzy, w moim przekonaniu, najważniejsze, choć oczywiście nie jedyne. Po pierwsze, wyodrębnienie dyscypliny finanse w ramach nauk ekonomicznych nie byłoby możliwe bez inicjatywy i starań Komitetu. To dzięki niemu są dzisiaj nadawane stopnie naukowe doktora i doktora habilitowanego w dyscyplinie finanse. Po drugie, Komitet wydaje własne, uznane Czasopismo „Finanse” – docenione, ponieważ w ramach kolejnej ewaluacji liczba przypisanych mu punktów przez Ministerstwo wzrosła z 4 do 12. Po trzecie, staramy się promować i nagradzać najlepszych pracowników nauki, w tym młodych, czego wymiernym dowodem jest nagroda Prezesa PAN za wybitne osiągnięcia naukowe w zakresie finansów.
Jakie działania są planowane w najbliższej przyszłość?
Chcemy kontynuować nasze dotychczasowe działania, w tym wydawanie książek rekomendowanych przez Komitet Nauk o Finansach. Najnowszą inicjatywą jest wydanie serii poradników dla Polaków. Ich celem jest ochrona klientów instytucji finansowych poprzez przedstawienie w rzetelny i najprostszy sposób jak bezpiecznie korzystać z dostępnych usług. Dotychczas ukazał się pierwszy poradnik Bankowość bez tajemnic, a wkrótce wydane zostaną kolejne, odnoszące się do rynku kapitałowego, ubezpieczeń i naszych emerytur. Ponadto, w coraz większym stopniu, staramy się prezentować nasze merytoryczne stanowiska na forum międzynarodowym, opiniując dokumenty regulujące nowy ład finansowy Unii Europejskiej oraz podejmować coraz bliższą współpracę z praktyką gospodarczą. W ostatnim roku zacieśniliśmy kooperację m.in. z Narodowym Bankiem Polskim, Giełdą Papierów Wartościowych w Warszawie oraz Polską Izbą Ubezpieczeń.
Na zdjęciu: prof. Andrzej Gospodarowicz – inicjator utworzenia KNoF, dwukrotny przewodniczący Komitetu, prof. Małgorzata Zaleska – obecnie pełniąca funkcję przewodniczącego KNoF i Zdzisław Sokal – prezes Zarządu Bankowego Funduszu Gwarancyjnego (autor zdjęć Emil Ślązak)
W jakim kierunku będzie podążał rozwój nauk ekonomicznych, zwłaszcza w dyscyplinie finanse?
Uważam, że będą dominowały dwa trendy, tzn. dążenie do zapewnienia szeroko rozumianego bezpieczeństwa i coraz większe zastosowanie nowych technologii na rynkach finansowych. Najważniejsze jest przy tym to, abyśmy patrząc w przyszłość, wyciągali wnioski z przeszłości. Niestety rządy i społeczeństwa zbyt szybko zapominają lekcje płynące z kryzysów. Obecnie dostrzegam ryzyko m.in. w niedoszacowaniu ryzyka rządowych papierów wartościowych w bilansach instytucji finansowych i w zbyt małej wartości długoterminowych oszczędności Polaków. Musimy zacząć oszczędzać m.in. na swoje przyszłe emerytury i mieć poczucie bezpieczeństwa finansowego (np. na tzw. czarną godzinę).
Jak ocenia pani poziom wiedzy finansowej w Polsce na przykładzie studentów uczelni ekonomicznych?
Poziom wiedzy finansowej Polaków jest coraz lepszy, ale wciąż niewystarczający. Dopóki Polacy będą wierzyli, że są inwestycje finansowe pozbawione ryzyka, dopóty będą afery finansowe i ludzkie dramaty.
Wiedza finansowa studentów uczelni ekonomicznych jest natomiast wyższa niż przeciętnego Polaka. Bardzo mnie cieszy, że coraz częściej studenci są zainteresowani zrozumieniem mechanizmów i zależności rządzących w gospodarce i na rynkach finansowych. To dobrze, bo studentom powinniśmy dać fundamenty wiedzy oraz nauczyć ich myśleć, kojarzyć fakty i zdarzenia. Nikt nie jest dzisiaj w stanie nauczyć finansów i bankowości „raz na zawsze”, ponieważ ogromnie dużo zmienia się na rynkach finansowych.
Jakie inicjatywy edukacyjne należałoby podejmować w celu poprawienia świadomości finansowej Polaków?
Należy stworzyć szeroką, długoterminową koalicję na rzecz edukacji finansowej. Na jej czele powinny stanąć m.in. Narodowy Bank Polski i Komisja Nadzoru Finansowego. Edukowanie finansowe Polaków jest jedną z misji tych instytucji, z której się wywiązują. Chodzi jednak o to, żeby połączyć siły i koordynować projekty edukacyjne realizowane przez różne instytucje, także inne niż wyżej wymienione.
Ponadto nauka finansów, w sposób łatwy, atrakcyjny i praktyczny powinna być obecna w szkołach od najmłodszych lat. Z praktycznym przejawem finansów każdy z nas ma do czynienia każdego dnia. Obecna reforma edukacji jest świetnym momentem, żeby w ramach zmian minimów programowych wprowadzić przedmiot finanse albo uwzględnić jego istotne elementy w programie przedsiębiorczości.
Czy doświadczenie obserwacji funkcjonowania giełdy w Polsce od „środka” było dla pani ważne? Jakie pani nasuwają się refleksje?
Było to bezcenne doświadczenie i duża satysfakcja z tego, co udało się osiągnąć, zarówno w sensie misyjnym (m.in. wpisanie się w Strategię na rzecz odpowiedzialnego rozwoju i w program Mieszkanie Plus, przejęcie administrowania stawkami WIBOR i WIBID, wynegocjowanie porozumienia budowy polskiej agencji ratingowej), jak i biznesowym (w 2016 r. udało się wypracować najwyższy zysk operacyjny i drugi w historii funkcjonowania Grupy Kapitałowej GPW zysk netto).
GPW to jedno z niewielu miejsc, gdzie pozyskiwany jest realny kapitał, gdzie są nowe emisje. W 2016 r. GPW zajęła zaszczytne trzecie miejsce w Europie pod względem liczby debiutów. W kolejnych latach ich liczba powinna być jeszcze większa, co będzie efektem pracy w poprzednim roku, w tym zainicjowania przez nas w marcu 2016 r. prac nad projektem REIT (wprowadzenia spółek inwestujących na rynku nieruchomości na giełdę).
Na GPW wciąż można zatem pozyskiwać kapitał i inwestować, osiągając atrakcyjne stopy zwrotu. Wspomnę chociażby, że gdy byłam prezesem GPW kurs akcji spółki GPW wzrósł o ponad 40 proc. Taka stopa zwrotu musi zrobić wrażenie, zwłaszcza w środowisku niskich stóp procentowych. Wspomnę także, że opracowaliśmy wraz z partnerami jeden z niewielu na świecie przewodników po IPO Droga po kapitał, w którym pokazujemy krok po kroku jak zadebiutować na giełdzie. A bycie na giełdzie daje wiele korzyści, m.in. ułatwia pozyskanie kolejnego, tańszego finansowania, zapewnia codzienną wycenę spółki, zwiększa jej rozpoznawalność oraz porządkuje sposób zarządzania przedsiębiorstwem.
Jestem głęboko przekonana, że świat finansów jest fascynujący i warto interesować się też giełdą i rynkiem kapitałowym.
Profesor nauk ekonomicznych Małgorzata Zaleska (absolwentka Szkoły Głównej Handlowej, ukończyła także Study Course in Economic Policy, Study Course in Economic Policy for
Central and Eastern European Countries w Japonii i odbyła podyplomowe studia administracji na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego) w pracy naukowej specjalizuje się w
zagadnieniach dotyczących bankowości i rynków finansowych. Pracuje jako dyrektor Instytutu Bankowości SGH. W swoim dorobku naukowym ma ponad 350 pozycji naukowych i popularnonaukowych dotyczących,
m.in. sieci bezpieczeństwa rynków finansowych, organizacji i regulacji nadzoru nad rynkiem bankowym oraz systemu gwarantowania depozytów, jak również identyfikacji ryzyka upadłości
banków.
W 2007 r. wraz z utworzeniem Komitetu Nauk o Finansach Polskiej Akademii Nauk, weszła w skład prezydium, w 2011 r. została jego wiceprzewodniczącą, a w 2015 r. przewodniczącą. Od 2008 r., przez dwie kadencje, była redaktorem naczelnym czasopisma „Finanse”, została też członkinią rady programowej „Gazety Bankowej”. W latach 2012–2016 była członkinią Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów w dyscyplinie finanse. Pełniła także funkcje publiczne, m.in. w latach 1998–2003 była doradcą prezesa Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, od 2000 do 2002 członkinią rady Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie; w latach 2005–2006 była ekspertem ministra edukacji narodowej i sportu; w 2007 r. była członkiem Komisji Nadzoru Bankowego, w latach 2007–2009 pełniła funkcję prezesa Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, a w latach 2008–2009 także członka zarządu International Association of Deposit Insurers (IADI) oraz przewodniczącej grupy badawczej European Forum of Deposit Insurers (EFDI); w latach 2009–2015 była członkiem zarządu Narodowego Banku Polskiego oraz członkiem Economic and Financial Committee przy Radzie UE, od 2016 do 2017 pracowała jako prezes zarządu Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie.
W 2007 r. wraz z utworzeniem Komitetu Nauk o Finansach Polskiej Akademii Nauk, weszła w skład prezydium, w 2011 r. została jego wiceprzewodniczącą, a w 2015 r. przewodniczącą. Od 2008 r., przez dwie kadencje, była redaktorem naczelnym czasopisma „Finanse”, została też członkinią rady programowej „Gazety Bankowej”. W latach 2012–2016 była członkinią Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów w dyscyplinie finanse. Pełniła także funkcje publiczne, m.in. w latach 1998–2003 była doradcą prezesa Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, od 2000 do 2002 członkinią rady Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie; w latach 2005–2006 była ekspertem ministra edukacji narodowej i sportu; w 2007 r. była członkiem Komisji Nadzoru Bankowego, w latach 2007–2009 pełniła funkcję prezesa Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, a w latach 2008–2009 także członka zarządu International Association of Deposit Insurers (IADI) oraz przewodniczącej grupy badawczej European Forum of Deposit Insurers (EFDI); w latach 2009–2015 była członkiem zarządu Narodowego Banku Polskiego oraz członkiem Economic and Financial Committee przy Radzie UE, od 2016 do 2017 pracowała jako prezes zarządu Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie.
